خانه تقوی ها خانه تاریخی عصر قجر گرگان | گرگان یکی از شهر های بزرگ استان گلستان است که به واسطه وجود خاندان قاجار یکی از مهم ترین شهرهای آن زمان بوده است. موقعیت بسیار خوبی که گرگان داشته باعث شده است که بناها , ساختمان ها ، کاخ‌ ها، ساختمان‌ های اداری و خانه‌ های قدیمی بسیاری در این دوره در این شهر، ساخته شود.

خانه تقوی های گرگان یکی از بناهای بسیار مهم دوره قاجار می باشد و متعلق به فردی به نام حاج محمدتقی تقوی می باشد. خانه تقوی ها در گرگان یکی از بناهای تاریخی بسیار زیبا می باشد که طراحی آن به گونه ای بوده است که بیش از 10 حیاط اصلی و فرعی دارد که در زمان بعد توسط میراث فرهنگی خریداری شد و در جز آثار قرار گرفت.

از حیاط های مجموعه ی تاریخی خانه تقوی های گرگان می توان حیاط های بیرونی اول و دوم ، حیاط های اندرونی اول و دوم، حیاط مطبخ، حیاط سرطویله، هشتی ها و پشت حیاط ها و… را نام برد.

آدرس خانه تقوی گرگان

برای بازدید از این خانه ارزشمند تاریخی باید به سمت شمال شهر گرگان و بافت تاریخی گرگان بروید، خانه تقوی‌های گرگان در نزدیکی بازار نعلبندان، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای کشور و در مجاورت امامزاده نور واقع شده است. این بنا دارای حیاط‌هایی متعدد با کاربری‌های مختلف بوده و نامی که بر هر حیاط گذاشته شده الهام‌گرفته از کاربرد آن بوده است. حیاط مطبخ، حیاط سرطویله، پشت حیاط، حیاط هشتی‌ها، حیاط بیرونی اول و دوم و…

 

ایوان های مهتابی در خانه تقوی های گرگان

در حیاط های خانه ایوان هایی تعبیه شده است که از تابش نور مستقیم خورشید جلوگیری می کند و در این منطقه سایه حکم فرماست و به همین دلیل از این مکان برای آذوقه مواد غذایی و مواد خوراکی استفاده می کردند. به دلیل اینکه این ایوان ها از نور آفتاب در امان بودند به نام ایوان های مهتابی شهرت پیدا کرده بودند.به جز ایوان های مهتابی یکی دیگر از قسمت های جذاب خانه تقوی ها وجود یک حیاط بیرونی در بدو ورودی ساختمان می باشد که معماری بسیار خوبی دارد که به آن اصطلاح تاریخی به آن کلاه فرنگی می گویند.

ویژگی معماری سرای تقوی های گرگان

در برخی از قسمت های بنا چوب های زیر دارای نقوش اسلامی می باشد که حاوی اشعار فارسی با خط زیبای نستعلیق می باشد و همچنین ثبت آیات قران با خط نسخ را میتوان در آنجا مشاهده نمود.علاوه بر این نقوش در داخل هر حیاط خانه تقوی ها یک حوض کوچک طراحی شده است. که در واقع تامین کننده آب مورد نیاز برای ساکنان خانه می باشد.

مصالح به کار رفته در خانه تقوی‌های گرگان، از گچ، خاک، آهک، آجر، خشت خام و چوب است. چوب‌های به کار رفته در ستون‌ها اغلب، چوب درخت سرخدار و چوب‌های به کار رفته در درها اغلب چوب درختان آزاد هستند.

در معماری خانه تقوی‌های گرگان، یکی دیگر از شاخصه‌های کلی معماری این منطقه است که ریشه در نوع اقلیم منطقه دارد. زیرا چوب یکی از مصالحی است که ظرفیت حرارتی پایینی دارد و امکان گردش هوا و کوران باد از طریق بازشوهای متعدد و طرح بام‌های سفال‌پوش و پیش‌آمده به همراه ارتفاع گرفتن کف فضاهای طبقه‌ی پایین این بناها از سطح طبیعی زمین را می‌توان ترفندهایی مناسب جهت مقابله با اثرات مخرب اقلیم پرباران و مرطوب منطقه دانست. مصالح دیگری نیز در بنا به کار رفته که در بالا به آن‌ها اشاره شد، اما چوب بیشترین کاربرد را بنا داشته و تا به امروز نیز از مقاومت بالایی برخوردار بوده است.

در خانه تقوی ها ی گرگان یک قسمتی وجود دارد که کوشک مانند است و در میان فضای باز ساخته شده است که در واقع همان کلاه فرنگی می باشد. این قسمت از خانه به گونه ای برونگرا می باشد و یکی از بخش های تاریخی مهم خانه تقوی ها است. یکی از شاخصه های مهم این ساختمان عدم تقارون بین حیاط های خانه می باشد. به طور کلی زمانیکه به درون حیاط نگاه می کنید تقارون را مشاهده نمی کنید و حیاط ها از شکل هندسی خاصی پیروی نمی کنند.

مجموعه ي تاريخي خانه تقوی های گرگان در گذشته به عنوان محل تجمع تجار و سياستمداران بزرگ منطقه بوده و حتي در چند دوره هم به عنوان دفتر انتخابات نمايندگان تجار مورد استفاده قرارگرفت.

سوغاتی در پاتوقی جان و دل خانه تقوی های گرگان

در پاتوقی جان و دل در خانه تقوی های گرگان علاوه بر فروش انواع سوغات گرگان که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهم پرداخت، انواع صنایع دستی این شهر نیز در یکی از اتاق‌های خانه به فروش می‌رسند.

اما سوغاتی که در پاتوقی جان و دل به فروش می‌رسند شامل چه چیزهایی می‌شوند؟

کافه خانه تقوی های گرگان

نان خرمایی

یکی از معروف‌ترین شیرینی‌های شهر گرگان که با خمیر ساده نان‌پزی تهیه می‌شود و درون آن خرما قرار داده می‌شود. نان‌های خرمایی گرگان با طرح گل روی‌شان شناخته می‌شوند. نان خرمایی با نام نان عیدی نیز شناخته می‌شود و علت آن این است که بسیاری از اهالی شهر گرگان در نوروز برای پذیرایی از مهمانان از این نان‌ها استفاده می‌کنند.

نان زنجبیلی

یکی دیگر از نان‌های سنتی این شهر که به شکل لوزی و با طعم زنجبیل آماده می‌شود و همیشه در کنار نان خرمایی دیده می‌شود.

سرقربیلی

نان‌های کوچک و گردی هستند که با خمیر تهیه و سپس در خاک قند غلتانده می‌شوند.

نان پادرازی

نانی نازک و به شکل بیضی که سیاه‌دانه موجود در آن طعمی خاطره‌انگیز به این نان می‌دهد. نان پادرازی معمولا در مراسم‌های سنتی شهر گرگان، مثل جشن ده روزگی نوزادان، به همراه کاچی خورده می‌شود.

پشتزیک

نوعی شیرینی تهیه شده با کنجد و شکر. وجه تسمیه آن پرنده‌ای است که در منطقه شمال ایران زندگی می‌کند و زیک نام دارد. از آنجایی که شیرینی تهیه شده از نظر شکل ظاهری مانند قسمت پشت این پرنده است به آن پشتزیک می‌گویند. این شیرینی در حقیقت کاراملی است که با مقدار زیادی کنجد ترکیب شده و طعمی فوق‌العاده دارد.

آبنبات شیری

آبنبات سنتی شهر گرگان که با شیر و شکر و ادویه‌های معطر، مثل هل، تهیه می‌شود و در تمام خانه‌های گرگان و به همراه هر چای عصرگاهی میل می‌شود.

حلوا اماج

یکی از لذیذترین شیرینی‌های گرگان که با آرد برنج، عسل و زعفران تهیه می‌شود و در کنار رنگ و بوی دلپذیر، طعمی ویژه نیز دارد و پای ثابت سفره‌های عید مردم این شهر است.

حلوا گردویی

یکی دیکر از انواع حلواهای گرگانی که با آرد گندم و گردو تهیه می‌شود. رنگی قهوه‌ای تا سیاه دارد و در بسیاری از مراسم‌ها، چه به هنگام شادی و خوشی و چه به هنگام غم، بر سر سفره‌ها وجود دارد و تهیه آن نیز وقت و زحمت بسیار می‌طلبد.

این خانه تاریخی در اختیار میراث‌داران خانه تقوی‌ها بود، اما به‌صورت تدریجی توسط میراث فرهنگی از صاحبان آن‌ها خریداری شد. در حال حاضر ۱۰ حیاط از این خانه تاریخی به تملک میراث فرهنگی درآمده است. بازدید از این خانه تاریخی زیبا که نمادی از معماری خانه‌های تاریخی گرگان و هویت منطقه، محسوب می‌شود، می‌تواند برای گردشگری گرگان و یا کسانی که علاقه زیادی به بناهای تاریخی دارند یک سفری دل انگیز باشد.