عروسی ترکمن ها تجربه ای بی نظیر در گلستان : فرهنگ ترکمن ها هم جلوه هایی خاص دارد و نسبت به سایر مردم ساکن در این سرزمین کهن متفاوت است. این تفاوت در ساده ترین مراسم نیز مشاهده می شود و حتی روزمره ترین امور نیز تحت تاثیر آن قرار گرفته اند. ترکمن ها در مراسم گوناگون، آیین های دینی و مذهبی، مراسم سوگواری و عزا و حتی نوع پوشش از دیگر اقوام این سرزمین متمایزند و سنت های شان رنگ و بوی گذشته ها را دارد. در این مطلب از سایت گردشگری گلستانیها می خواهیم درباره ی آداب و رسوم عروسی ترکمن ها صحبت کنیم.

لباس عروس ترکمن و قامت داماد در رخت زیبایش دیدنی است. تماشای رقص ترکمن ها را در این جشن شاد نیز از یاد نمی بریم. همه تان به عروسی ترکمن ها دعوتید تا بیشتر با گوشه ای از فرهنگ این قوم آشنا شوید. گلستانیها را همراهی کنید و مثل همیشه همسفرمان باشید.

عروسی در میان ترکمن ها | مراسمی پر زرق و برق

عروسی ترکمن ها یا به زبان خودشان «طوی» مراحل ویژه و رمز و رازهای زیادی دارد که در پس هر کدام معنای خاصی نهفته است. شاید برگزاری این همه رسم برای به هم رسیدن دو جوان آن قدر برای ما ملموس نباشد؛ اما اهمیت بسیاری برای این مردم دارد و همه چیز باید مو به مو اجرا شود. در ادامه به شما می گوییم که عروسی در میان ترکمن ها چه مراحل پر فراز و نشیبی دارد.

مراحل پیش از عروسی ترکمن ها

ثوزآتماق

مرحله اول برای ازدواج در بین ترکمن‌ها ثوزآتماق است که پسری، دختری را برای زندگی مشترک می‌پسندد و بعد دختر و خانواده او تحقیق می‌کند و در ادامه چند تن از بانوان فامیل نزدیک پسر که بیشتر مادر، خواهر، عمه و یا خاله او هستند به خانه خانواده دختر می‌روند.

ثوزآلماق

بعد از گذر از اولین مرحله خانواده دختر کار تحقیق را شروع خواهند کرد که تقریبا این تحقیقات چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. هر از گاهی یک نماینده خانواده پسر نظر خانواده دختر را جویا می‌شود و سرانجام در صورت رسیدن به جواب مثبت به خانواده پسر مژده می‌دهد و می گوید: «ثوزیمی آلدیلار» یعنی سخن خواستگاری پذیرفته شد. اعلام قبولی از طرف خانواده دختر «ثوزآلماق» گفته می‌شود و در این مرحله تاریخ آشنایی مقدماتی نیز تعیین می‌گردد.

قاپی آچماق

مرحله سوم مربوط به آشنایی مادر، خواهر زن، زن‌عموها و زن برادرهای داماد با خانواده عروس است. معمولا خانواده داماد با شیرینی‌های رنگارنگ به خانه‌ی پدری عروس می روند و تاریخ بله برون و نامزدی را تایین می‌کنند. که به این مرحله قاپی آچماق می‌گویند.

دوزدادشماق

مرحله‌ی بعدی دوزدادشماق است که در آن فقط زن‌های فامیل دور هم جمع می‌شوند و هدایایی برای عروس آینده‌ی خودشان می‌آورند و به اصطلاح خودشان نون و نمک یک‌دیگر را می‌خورند.

قیچی زدن

در اتاق کناری نیز عاقد و گروهی از ریش سفیدهای طرف داماد نشسته‌اند تا خطبه‌های عقد به وسیله روحانی محل جاری شود، در طول مدتی که مراسم عقد در جریان است هیچ‌کس حق ندارد به دیوار این اتاق و حجله گاه تکیه کند، این مراسم با قیچی زدن ۴ نفر در چهار گوشه اتاق همراه و معنی دست و زبان بدخواهان بریده باد، است. آدام و رسوم عروسی ترکمن‌ها هم‌چنان ادامه دارد با ما همراه باشید.

الدش دیرمک

روز بعد از مراسم عقد عروس در حضور جمعی از زنان دست عروس را در دست داماد می‌گذارند و در ضمن این مراسم، زنی از نزدیکان داماد اشعاری را با صدای بلند و آهنگین می‌خواند که مضمون این اشعار مسئولیت‌های دو طرف (عروس و داماد) در زندگی مشترک است.

اوجه آش

بعد از الدش دیرمک، مراسم اوجه آش برگزار می‌شود و آن صرف چکدرمه غذای سنتی ترکمن است که با برنج و گردن گوسفند تهیه می‌شود و مخصوص عروس و داماد است. در پایان اوجه آش عروس و داماد مقداری پول داخل ظرف می‌گذارند و به آشپزباشی می‌دهند.

آداماق

یک مراسم دیگری به نام آداماق وجود دارد که در آن زنان هر دو خانواده حضور دارند و بزرگ‌تر خانواده داماد نخی باریک و سیاه و سفید به هم تابیده‌اند به گردن دختر می‌آویزد. این نخ نیز نشانه یکی شدن دو شخصیت متضاد یعنی پسر و دختر است و نیز نشانه توافق آن‌ها برای زندگی مشترک با حذف تضادهای رفتاری می‌باشد. بعد از این مرحله دختر را «آداقلی» یعنی دختری که نامزد دارد، می‌گویند.

مال کثشمک

خب یکی از مهم‌ترین مراسم مال کثشمک است که در آن خانواده‌ی داماد به خانواده عروس اطلاع می‌دهند که در فلان شب برای تعیین مهریه به نزد آنان خواهند آمد. در این مراسم معمولا بزرگ‌ترهای حضور دارند تا به یک عدد توافقی برسند.

قودابولماق

یک مرحله مانده به جشن عروسی قودابولماق است که در آن عده‌ای از زنان خانواده داماد با قرار قبلی برای اجرای مرحله دوم نامزدی به خانه ی پدر عروس آینده خود می‌روند و با این عمل قرابت سببی را صورتی رسمی‌تر می‌دهند. هدایایی که در «مراسم قودابولماق» از طرف خانواده داماد به عروس داده می‌شود نیز عبارتنداز:

۱۲عدد مجمه (سینی) بوده و در هریک چهار قرص نان قاتلاما است و به وسیله یکی از زنان فامیل حمل می‌شود. همچنین ۴ عدد کله قند، دؤش (قسمتی از گوشت سینه و راسته گوسفند است که به شکل مثلث از بدن گوسفند جدا می‌شود و معمولا به وسیله زن برادر داماد ) حمل می‌شود، گوشواره و گردن بند طلا، ساعت مچی، و هدایایی از قبیل روسری، چارقد، کفش، پارچه پیراهنی و حلقه نامزدی.

اوربا یایراتماق

یک مراسم که درست قبل از قودابولماق است اوربایایراتماق است که در این مراسم مادر داماد جشن کوچکی با حضور زنان فامیل و همسایه‌ها ترتیب می‌دهد. که در آن‌ها می‌خواهد تا او را در پختن نان روغنی قاتلاما یاری دهند.

ثاغت بل لِ مک

مراسم‌های ترکمن‌ها تمامی ندارد و یک مراسم کوچک هم در خانه پدری عروس برگزار می‌شود که به آن «ثاغت‌بل‌لِ‌مک» می‌گویند. افرادی که در این مراسم حضور دارند نیز عبارتنداز:

 زنان دو خانواده که بیشتر مادر، خواهر، زن برادر عروس و زن برادر داماد هستند تاریخ و روز عروسی را تعیین می‌کنند.

کارت نویسی

مراسم کارت نویسی ۲ هفته قبل از جشن عروسی است داماد دوستان بسیار نزدیک خود را برای صرف شام دعوت می‌کند و با هم‌کاری مهمانان لیستی از اسامی کسانی که باید به عروسی دعوت شوند را تهیه می‌کنند و براساس آن کارت عروسی را می‌نویسند. این کارت‌ها، حدود یک هفته قبل از جشن عروسی توزیع می‌شود، در قدیم که صنعت چاپ وجود نداشت، کار دعوت حضوری بود.

ب وورچی

ب‌وورچی اصطلاحا به زنی می‌گویند که معتمد خانواده عروس و داماد بوده، وی در گوشه‌ی از آلاچیق ترکمنی یا اتاق می‌نشیند در حالی که صندوق چوبی پیش رو دارد ضمن تحویل گرفتن هدایای مدعوین، متقابلا هدایایی تقدیم  آن‌ها می‌کند.

کُجه وه یا کجاوه

در زمان گذشته کجه‌وه یا کجاوه اتاقک‌هایی از جنس پارچه‌های رنگین بوده که معمولا از چهل تکه تشکیل می‌شدند و بر روی شتر یا گاری نصب می‌شد و برای انتقال عروس استفاده می‌شد. هم‌چنین بر سقف این کجاوه‌ها زنگی هم آویزان می‌کردند که با صدای خود خبر عروسی را در شهر پخش کند. البته امروز اغلب از اتومبیل‌های شیک و گل زده استفاده می‌شود و کمتر کجاوه را در مراسم عروسی مشاهده می‌کنیم.

عروس کشان

در این روز، دوستان و آشنایانی که مایل به شرکت درکاروان عروس کشان هستند در  ساعت مقرر در محل خانه داماد حاضر می‌شوند و هر یک با وسیله خاص خود به دنبال عروس می‌روند.

یاقدان آلماق

در گذشته وقتی زنان همراه کاروان داماد به خانه عروس رسیدند، زنان طرف عروس با گرفتن پای زنانی که حامل هدایا هستند جنگی مصلحتی بر پا می‌کردند که در اصطلاح «آیاقدان آلماق» خوانده می‌شود و با شادی و هلهله همراه بود اما امروزه این مراسم در کمتر عروس دیده می‌شود.

کجه وه کؤیمز

در کشاکش مراسم آیاقدان آلماق زنی با بسته‌های شیرینی وارد می‌شود، به این بسته‌ها «کجه وه کؤیمز» می‌گویند و بیانگر این مفهوم است که عروس خانم از این وصلت راضی بوده و پشیمان نخواهد شد، در نتیجه هر دو طرف از جنگ مصلحتی دست می‌کشند. بعد از این مرحله، هدایای طرف داماد و بقچه‌های رسیده بررسی می‌شود و سپس در همراه با جهیزه‌ی عروس به خانه خودشان فرستاده می‌شود.

دالاشماق

بعد از مراسم پذیرایی و رخصت ریش سفیدها نوبت به عروس کشان می‌رسد تا عروس را به خانه داماد منتقل کنند، در این مراسم، یکی از زن‌های طرف داماد (زن برادر او) به جانب عروس می‌رود، در حالی که یک قواره چاشو، چادر شبی ابریشمین یا قرمز مجلل به دست دارد و مجادله ای لفظی و مصلحتی بین او و یکی از زنان طرف عروس روی می‌دهد و در پایان این مجادله ساختگی نیز مثل مراسم دیگر با شادی و هلهله به پایان می‌رسد پس از آن طرف داماد چاشو یا دون را بر سر عروس خانم می‌اندازد که نشانه پیروزی بر طرف عروس است.

اوون ثپمک

وقتی که کاروان عروس به خانه داماد رسید، مادر داماد با کاسه‌ای آرد آن را متبرک می‌کند که نشانه سفیدبختی و برکت بوده و این مرحله را اوون ثپمک می‌گویند.

پول ثچمک

پس از مراسم اوون ثپمک نزدیکان داماد بر سر عروس پول، نقل و نبات، می‌ریزند.

کُشتی – گورشمک

در گذشته‌های یک رسم دیگری بین ترکمن‌ها به نام کشتی بوده است که در آن شخصی که زانوی رقیب یا کتف او را به خاک برساند، برنده مسابقه است و از دست ریش سفیدان محل جایزه می‌گیرد؛ به این جایزه «بایراق» گفته می‌شود.

اسب دوانی

یکی دیگر از مراسم دیدنی در عروسی ترکمن‌ها، اسب دوانی است که در گذشته‌های دور معمول بود و امروزه خیلی به ندرت، آن هم در روستاها و در سطحی ابتدایی برگزار می‌شود.

قایتارما

فردای مراسم عروسی طبق سنتی قدیمی عروس را به خانه پدری باز می‌گردانند که به آن قایتارما می‌گویند، و گفته می‌شود.

سخن آخر

با هم به میان ترکمن های عزیز رفتیم و یکی از زیباترین و مهم ترین مراسم آنها را دیدم و شناختیم.

آیا تجربه ای از شرکت در عروسی ترکمن ها دارید؟

چه مراسم جالب توجه دیگری در میان اقوام ایرانی می شناسید؟

منتظر دیدگاه های شما عزیزان هستیم...