سرخنکلاته، شهری تاریخی در استان گلستان : سرخنکلاته از شهرهای استان گلستان است که با وجود ناشناخته بودن، از آثار تاریخی غنی و گردشگری فراوانی برخوردار می‌باشد. این شهر در بخش بهاران از توابع شهرستان گرگان مرکز استان گلستان واقع شده است. یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد این منطقه کوچک، آثار تاریخی آن می‌باشد. تازیک‌ها از ساکنان اصلی این روستا بوده‌اند. سرخنکلاته از ترکیب سر, خان و کلات تشکیل شده است. این شهر از جاذبه‌های گردشگری فراوانی برخوردار است و علاوه بر آثار تاریخی، دارای جاذبه‌های دیگری مانند پنجشنبه بازار، تنوع غذایی و خوراکی هم می‌باشد. سرخنکلاته در سال ۱۳۸۱ از روستا به شهر تبدیل شد.

قدمت سرخنکلاته

این منطقه کوچک که در سال‌های اخیر به شهر تبدیل شده است از تاریخ طولانی برخوردار می‌باشد. در محل روستاي سرخنکلاته در حدود ۳۰۰ سال پيش چند خانوار زندگي مي‌کردند ولي پس از گسترش طاعون شديد در منطقه استرآباد، اين محل به نام قبرستان‌ محله معروف شد. در اوایل دوره قاجاریه امیر علی بیک با عده‌ای از بستگان و افراد طایفه خود به همراه قشونی که ریاست آن‌ را حاجی محمد وردی بیک به عهده داشت جهت امنیت استرآباد از قره داغ آذربایجان به این منطقه آمدند. چون شهر استرآباد ظرفیت پذیرش این طایفه و قشون آنها را نداشت توسط حکام و امرای شهر آستراباد تصمیم گرفته شد انتخاب محل سکونت را در حاشیه شهر خود آنها مشخص کنند. این عده قبرستان محله (حدود سرخنکلاته فعلی ) را برگزیدند.

در دوره قاجار طی فرمانی که سال ۱۲۳۰ از سوی فتحعلی شاه صادر شد ” میرزا محمد بیک” به سر کردگی و ریش سفیدی طایفه مقصودلو انتخاب گردید، سپس ۲۰ نفر از طایفه فخر عمادالدین را جزء ابوالجمعی او نمود و ۴ دانگ از قریه سرخنکلاته را به او و محمد خان مقصودلو بخشید.

کاوش در تپه ۷ هزار ساله

تپه ۷ هزار ساله سرخنکلاته در سال های اخیر مورد کاوش قرار گرفته و در جریان این کاوش‌ها، آثار تاریخی فراوانی از آن به دست آمد. برخی از گزارش‌های سال‌های اخیر هم از تعرض به این تپه  ۷هزار ساله سرخُنکلاته خبر می‌دهند. چندی پیش مطالعات و بررسی‌های باستان‌شناختی بر روی تپه سرخنکلاته انجام شده است. سکونت بشر در تپه سرخنکلاته از دوران نوسنگی آغاز شده و در دوره‌های بعدی نیز برای هزاران سال محل سکونت بوده است.

تپه سرخنکلاته متعلق به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شهرستان گرگان، بخش بهاران، شهر سرخنکلاته واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با اینحال بخش بزرگی از عرصه تاریخی اثر، به‌ منظور توسعه زمین‌های کشاورزی، ساخت جاده و ساختمان مرکز فنی ‌و حرفه‌ای، تخریب شده است.

فرم تپه به ‌صورت مدور، قطر آن ۱۰۸ متر و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف ۱۲/۵ متر است. مواد فرهنگی مشهود در این تپه باستانی شامل قطعات شکسته سفال نوسنگی، سفال نوع چشمه‌علی، سفال‌های خاکستری عصر مفرغ و قطعات سفال قرمزرنگ دوره تاریخی می باشد. عمرانی ‌رکاوندی باستان شناس می گوید تپه سرخنکلاته که در بخش بهاران از دهستان استرآباد شمالی شهر سرخنکلاته قرار گرفته است. برای نخستین بار ”آرن” سوئدی در سال ۱۹۴۵ و سپس ”شیومی” ژاپنی در سال ۱۹۷۸ در نقشه باستان‌شناسی ناحیه گرگان ارائه کردند و مورد شناسایی و بررسی باستان‌ شناختی قرار دادند.

اهالی مهاجر

ترکیب جمعیتی این منطقه متشکل از افراد مهاجر است که از مناطق مختلف به این شهر آمده‌اند. اهالی سرخنکلاته فعلی در حقیقت بازماندگان طایفه مهاجر به علاوه خانوارهای بومی که از قبل در آن بودند را تشکیل داده اند. هنوز نام‌های خانوادگی اصلی مردم سرخنکلاته را مقصودلو، تاجیک، مارزلو، جلایری و جرجانی و از خانواده‌های بومی حجازی و کاظمی‌ها می باشند.

بازار سرخنکلاته

یکی از جاذبه‌های گردشگری سرخنکلاته، بازار این شهر است. این بازار پنجشنبه هر هفته در این شهر برپا می‌شود. در این بازار تولیدات و محصولات مختلف کشاورزی و غیر کشاورزی اهالی سرخنکلاته به فروش می‌رسد.

روزانه اهالی سرخنکلاته برای تهیه مایحتاج خود به این بازار مراجعه می‌کنند. در فصول گردشگری مانند تابستان و تعطیلات نیز این بازار مملو از جمعیت گردشگر و اهالی می باشد. اخیرا مکان این بازار به محل دیگری انتقال یافت تا روند فعالیت بازار و عرضه محصولات بهتر انجام گیرد. برابر این تصمیم مکان بازار هفتگی از انتهای خیابان اصلی (دانش) به خیابان منتهی به دبیرستان در نزدیکی تپه سرخنکلا منتقل شده است.

تغییر مکان بازار باعث شد که تردد و رفت و آمد به این مکان راحت‌تر شود. در فصل کشاورزی مسیرهای بازار قبلی، مملو از جمعیت و وسایل نقلیه بود که عبور و مرور در این بخش را با مشکل روبرو می‌کرد. همچنین در مکان قبلی به دلیل محدود بودن عرض خیابان اصلی هنگامی که کسبه در دو طرف خیابان بساط خود را برپا می‌کردند، نه تنها امکان تردد ادوات کشاورزی و خودروهای دیگر سلب می‌شد بلکه در بعضی ساعات پیک، جمعیت مردمی نیز برای عبور و مرور در میان بازار با مشکل مواجه می‌شدند که مشکل کم عرض بودن خیابان در محل جدید تاحدی رفع شده است.

غذاهای سنتی سرخنکلاته

یکی از جاذبه‌های گردشگری سرخنکلاته، غذاهای سنتی و محلی آن است. این غذاها در گذشته‌های دور و همچنین در زمان حاضر در این منطقه تهیه می‌شوند. این خوراکی‌های سنتی مورد توجه گردشگران هم قرار می‌گیرند و آنان پس از ورود به این منطقه خیلی مشتاقند تا این غذاها را تهیه و صرف کنند.

ماشپتی ، هویجی ، ماشله ، سوشله ، مارمِرده ، پاپاتو ،  حلیم ، سمنو ، خام ته چین ، آش ماست ، آبدوخیار ، ترشی شکر (شربت ترشی) ، آش موره ، کنجی چلو ، آش خمیر (آش رشته) ، ترشی آش ، آش سرکدو ، غروت اشکنه و اشکنه ، ماهی شکم پر ، بره شکم پر ، فسنجان ، حلوا سیا ، حلوا اوماج ، نان کاک ، سرقربیلی ، ماش قطاب از جمله این غذاها هستند.

آداب و رسوم سرخنکلاته

این شهر مانند خیلی از شهرهای استان گلستان از آداب و رسوم منحصر به فردی برخوردار است. آداب و رسوم این منطقه پس از گذر سال‌ها هنوز کمتر با تغییر روبرو شده است. سرخنکلاته دارای آداب و رسوم بسیار بکر و دست نخورده است.

خیلی از این رسومات نشاط آور است. این بازی ها و رسومات، با شادی‌های سالم دسته جمعی، پرورش خلاقیت و تفکر و استفاده از طبیعت همراه است. اکنون یکی از دغذغه‌های کارشناسان و دلسوزان منطقه این است که این رسومات پسندیده به نسل آینده انتقال یابد تا جامعه همچنان بتواند از آثار مثبت رسومات و آداب آن بهره مند باشد.