بیشتر بخوانید
زیورآلات تركمن را بر اساس نوع كاربرد آنها می‌توان به یازده گروه زیورها ی لباس، سر و پیشانی، مو، گوش، گردن و سینه، مچ دست، انگشت، كمر، ابزار كار زنان، كودكان و زیورها ی اسب تقسیم بندی نمود.
تِنِه‌چیر: زیوری است كه اغلب مثلث كوچك در وسط آن به چشم می‌خورد و نقوش ریز هندسی دیگر در اطراف آن قرار دارد. از قاعده مثلث شرابه‌هایی با زنجیر آویزان است، روی تكه‌هایی كه اشكال هندسی دارد، نگین‌هایی نشانده می‌شود. بر سر این زیور حلقه‌ای كوچك تعبیه می‌شود كه به وسیله آن زیور به كُت زنان، در دو طرف بالای سینه دوخته می‌شود. «تنه‌چیر» مثل گوشواره جفت و هم شكل ساخته می‌شود كه یكی در طرف راست و دیگری در سمت چپ كت قرار می‌گیرد. از «تنه‌چیر» اغلب زنان «تكه» استفاده می‌كنند.
چاپراز: نام این زیور تركیبی از دو كلمه چپ و راست است كه دو تكه زیور متصل به یكدیگرند و شكل‌های مختلف دارند. این زیور در روپوش زنان تركمن (به نام «دون») مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سكّه: روی كت زنان و دختران تركمن در دو طرف لباس، بین «تنه‌چیر» و «چاپراز» با سكه‌های قدیمی و قلاب‌دار (حلقه) كه به لباس دوخته شده زینت می‌یابد و روی آستین‌های كت نیز معمولاً ردیف‌هایی از سكه‌های قدیمی می‌دوزند.
بازبند (بازوبند) یا «قول‌باغ»: این زیور به دو شكل است. یكی دایره‌ای شكل بوده و تك نگینی در وسط آن قرار دارد و شكل دیگر آن مربعی می‌باشد كه دو شاخ قوچ نقره‌ای بر روی آن لحیم شده است. معمولاً این زیور را با شرابه‌هایی مزین می‌كنند. بازوبند به كت زنان و دختران در قسمت بازو دوخته می‌شود.
دختران تركمن پس از ازدواج به جای كلاه از سربندهایی كه به صورت خاصی دور سر پیچانده می‌شود، استفاده می‌كنند. به سربند زنان عموماً «آلین‌دانگی» گفته می‌شود. این سربند را همانند كلاه دختران، با زیورهای نقره‌ای مطلّا تزئین می‌كردند. نحوه بستن این سربندها در بین طوایف مختلف تركمن متفاوت بوده و به شكل زیر می‌باشد.
زنان و دختران تركمن برای زیبایی گیسوان خود از زیورهای گوناگونی استفاده می‌كنند كه عبارتند از:
آسیق: این زیور به شكل قلب بوده و در اندازه‌های مختلف تهیه می‌شود. در وسط آسیق نگینی بزرگ از سنگهای قیمتی تعبیه شده كه رنگ آن قرمز و جگری (زرشكی) می‌باشد. در بالای «آسیق» حلقه‌ای قرار دارد كه بندی پارچه‌ای را از این حلقه عبور داده و به وسیله این بند به گیسوان خود می‌بندند. «آسیق» در پشت، روی كمر قرار می‌گیرد و زیوری است برای زنان كه گیسوان خود را در پشت قرار می‌دهند و معمولاً نوعروسان از آن استفاده می‌كنند.
مونجوق: زیوری است كه از قطعه‌های هندسی شكل در طول و عرض تشكیل شده است. تعداد قطعه‌ها متفاوت بوده و به بزرگی و كوچكی «مونجوق» بستگی دارد.
«مونجوق» نیز مثل «آسیق» در پشت سر قرار می‌گیرد و از زیورهای خاص زنان است.
زیور گوش فقط شامل گوشواره است كه به آن «قولاق حالقا» می‌گویند. گوشواره زنان یموت به شكل دایره و گوشواره زنان تكه به شكل مثلث می‌باشد. در گوشواره‌های دایره‌ای نصف دایره صفحه نقره‌ای مطلاست و روی آن طرح و نقوش كار شده و نگین‌هایی نیز روی آن نشانده می‌شود. نصف دیگر دایره خالی است و به وسیله سیم نیم‌دایره محیط آن مشخص می‌شود.
این سیم از سوراخ گوش عبور داده می‌شود. روزنه كوچك سر سیم به چنگه‌ای خروسك شكل در بالای نیم دایره پائینی قفل می‌شود. برخی از این گوشواره‌ها به قدری بزرگ و سنگین است كه علاوه بر قرار گرفتن در سوراخ نرمه گوش آن را با بندی از بالای گوش می‌آویزند. گوشواره‌ها دارای طرح و نقوش زیادی می‌باشد كه عبارتند از شاخ قوچ، نوك پرنده، سر پرنده، پرنده بال گشوده، قندیلی، سر مار، ستاره و هلال.
گُل یقه: یكی دیگر از زیورآلات زنان تركمن است كه در واقع نقش دكمه یقه پیراهن را دارد. البته این كاركرد مربوط به گذشته بوده است و امروزه گل یقه را با نخ جداگانه به گردن می‌بندند. از نظر شكل، گل یقه دقیقاً شكل سپر را دارد و در واقع عیناً شكل كوچك سپر را به نام گل یقه درست كرده‌اند. به جای دسته سپر در پشت گل یقه برجستگی وجود دارد كه در جادكمه یا نخ یقه قرار می‌گیرد. گل یقه دارای چند ردیف نگین از جنس عقیق و فیروزه می‌باشد كه در اشكال دایره‌ای، شش ضلعی و مستطیل دیده می‌شود.
بیقاو (طوق): حلقه بزرگ طوق مانندی را گویند كه یك طرف آن به وسیله گیره یا لوله باز و بسته می‌شود و در قسمت جلو گردن قرار می‌گیرد. روی آن طلاكاری شده و نگین‌هایی نیز بر روی آن می‌نشانند و برخی از آن نیز با شرابه‌هایی تزئین شده است.
تومار: «تومار» آویزه گردنی است كه غالباً به شكل مثلث بوده و بر قاعده آن استوانه توخالی لحیم‌كاری شده است. برخی «تومار»های بزرگ علاوه بر مثلث و استوانه، دارای اجزایی مستطیل و مربع شكل و با شرابه‌های زیادی كه انتهای آنها با زنگوله‌هایی (به نام دوومه) به زنجیر وصل شده است. این زیور با بند پارچه‌ای یا نخی یا بند مهره‌دار (مثل تسبیح) و یا با تكه‌های هندسی كوچك كه به هم زنجیر شده باشند از گردن آویخته می‌شود.
داغدان: همان چوب درخت داغداغان است كه در بین تركمن‌ها درخت مقدسی می‌باشد چوب خراطی شده داغداغان را به گهواره نوزادان می‌بندند تا حافظ سلامتی كودك باشد. در نقره‌كاری نیز شكل چوب خراطی شده را گرفته و طرح آن را به نقره انتقال داده‌اند. و آن را با زنجیر و زنگوله و شرابه تزئین نموده‌اند.
بیله‌زیك (النگو): دستبندی است بزرگ و قطور كه دو سر آن در پشت دست به هم می‌رسد ولی بین دو سینه باز بوده و دو طرف این قسمت دارای دندانه می‌باشد كه از این قسمت دستبند را به دست می‌بندند. دستبند با سیمهای نازك به شكل ملیله كاری و یا به روش برجسته‌كاری به قسمتهای مساوی تقسیم و در هر قسمت یك ردیف نگین‌گذاری شده كه هر یك از این قسمتها را «قوشما» می‌گویند.
۷) زیور انگشت
یوزوك (انگشتر)
زنان تركمن غالباً تك انگشتر به انگشت می‌كنند اما گاهی ۵-۴ انگشتر كه با زنجیر به هم متصل شده‌اند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این نوع انگشترها «كوكن‌لی یوزوك» گفته می‌شود. گاهی اوقات این انگشترها به جای اتصال به هم، با زنجیرهایی به دستبند نیز وصل می‌شوند، در این صورت ردیف قرار می‌گیرند. انگشتر زنان تركمن اغلب تك نگین بزرگی بوده كه از جنس عقیق و سنگهای قیمتی دیگر می‌باشد.
كمربند را در زبان تركمنی «قوشاق» می‌گویند. استفاده از این كمربند به عنوان زیور در بین زنانی كه از استطاعت مالی بالایی برخوردار بودند، مرسوم بوده است. این زیور سنگین و توپر بوده و عرض برخی از آنها به ده سانتیمتر می‌رسید. روی كمربند را با عقیق و فیروزه‌های دشت جواهر نشان می‌كردند و انتهای كمربند دارای سگك و قلاب زیبایی بوده است كه برخی از آن نیز با شرابه‌ها و زنگوله‌هایی در لبه پائینی تزئین می‌شد.
سارماق: از وسایل ریسندگی پشم است. پشم‌های فتیله شده را به دور «سارماق» می‌پیچانند. در یك سر آن حلقه‌ای وجود دارد كه هنگام كار انگشت كوچك در این حلقه قرار می‌گیرد و در سر دیگر آن شرابه‌ها و زنگوله‌ای قرار می‌دهند تا هنگام كار صدا دهد به این وسیله «كوموش سارماق» (سارماق نقره‌ای) می‌گویند.
ایقماچ: این هم یكی از ابزار ریسندگی و تابندگی است كه آن را در انتهای دوك نخ‌ریسی قرار می‌دهند تا وزن آن سنگین شده و در هنگام تابندگی نخ ریسیده شده جمع نشود. ایقماچ مخروطی شكل است و دارای سوراخی به قطر دوك می‌باشد كه دوك در داخل آن قرار می‌گیرد. این وسیله را نیز با شرابه و زنگوله تزئین می‌كنند.
یونگسه (انگشتانه): از وسایل سوزن‌دوزی است و غالباً یك انگشتری با رنجر به آن وصل است. انگشتانه در انگشت اشاره قرار می‌گیرد تا سوزن آسیبی بدان نرساند.
زیورهای مربوط به كودكان شامل طوق زنگوله‌دار دور پا، كمان برای لباس بچه و سكه‌دوزی روی لباس می‌باشد.
برچسب ها
خرید زیور آلات ترکمنی گردنبد ترکمنی قیمت زیور آلات ترکمن اجاره ویلا در بندر ترکمن خرید زیور آلات ترکمن زیور آلات ترکمنارسال دیدگاه
دیدگاه ها
آخرین مطالب
.png)
پربازدیدترین مطالب
گروه بندی
