عصارخانه شاهی یک عصارخانه تاریخی در شهر اصفهان است. این عصارخانه همزمان با ساخت بازار بزرگ قیصریه و مدرسه ملا عبدالله به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد. عصارخانه شاهی در حال حاضر در حدود ۳۸۰ مترمربع مساحت دارد اما گفته می‌شود در گذشته بیش از ۱۸۰۰ مترمربع مساحت داشته است.
عصارخانه شاهی اصفهان ، عصارخانه‌ای در قلب میدان نقش جهان است. این عصارخانه در سال ۱۰۲۱ قمری به دستور شاه عباس اول و هم زمان با بازار بزرگ قیصریه و مدرسه ملاعبدالله ساخته شد. این عصارخانه در زمان خود با وسعت هزار و ۸۰۰ متری مهمترین عصارخانه اصفهان به شمار می‌رفته که دربار نیز از محصولات آن استفاده می‌کرده است.
برای رسیدن به این عصارخانه قدیم و موزه امروز ، باید پس از ورود به میدان نقش جهان به بازار بزرگ قیصریه بروید، در این بازار از میان نقره فروش‌ها و ترمه فروش‌ها بگذرید و به راسته طلافروش ها وارد شوید، پس از گذر از راسته به سه راهی که رسیدید سمت راست شما سردر عصارخانه شاهی قرار دارد.
معماری خاص سقف عصارخانه عنصر شاخص دیگری است که بسیار به چشم می‌آید، سقف ۱۱متری عصارخانه با هنر آجرچینی و به شکل گنبد در میانه موزه قرار دارد. سقف‌ها به سبک طاق و چشمه و دارای نورگیر طراحی شده‌اند که نور عصارخانه را تأمین می‌کنند. دلیل گنبدی بودن سقف عصارخانه خنک نگه‌داشتن فضا بوده است تا به روغن‌های موجود در محل آسیبی نرسد. دیوارها و سقف عصارخانه به دلیل کاربرد آن بدون قاب بندی تزیینات هستند.
در کنار آسیاب‌ها چوب های گرد و قطور و بلندی هستند که بین سقف و زمین بر روی تیرهایی از جنس چوب قرار دارند. در قدیم ظروف مملو از خمیر دانه‌های روغنی را بر روی هم می‌چیدند و با استفاده از تیر چوبی کوچکی بنام کارماله بر کوپی‌ها فشار می‌آوردند تا زیر کار برای کار تیر بزرگ مهیا شود. سپس چند قطعه چوب قطور گرد که شاگرده نام دارد در قسمت پایینی تیر بزرگ قرار می‌دادند و برای فشردن دانه‌ها با تیر بزرگ به آنها فشار می‌آوردند.
کارکرد عصارخانه به شکلی بوده است که در مرحله اول دانه های روغنی را پاک می‌کردند و دانه‌هایی که نیاز به بو دادن داشت، بو می‌دادند. محل بو دادن در طبقه دوم عصارخانه بوده است. بعد از بود دادن دانه‌ها، پوست آنها گرفته می‌شد و بعد وارد مرحله آسیاب سنگی می‌شد که در قدیم از شتر نر یا اسب و گاو استفاده می‌شد تا سنگ بارمالی را به حرکت درآورد.
حرکت حیوان سبب می‌شد دانه‌های روغنی خام زیر بار سنگ آرد شوند. بعد از آن مواد آرد شده را به محل دیگری می‌فرستادند و با آب مخلوط می‌کردند تا خمیر شود و سپس خمیر را در سبدهای ضخیمی به نام کوپی که از جنس گیاه بود، می‌ریختند و به تیرخانه ارسال می‌کردند.
این سبدها نقش تصفیه‌کننده را داشتند. تیرخانه بخش اصلی عصارخانه بود که روغن‌گیری در آنجا انجام می‌شد. این مکان از دو تیر قطور بزرگ از جنس چوب چنار، قرقره و اهرم چوبی و چاهی به اسم تیلویه که کف آن ناودان و خمره‌ای برای ذخیره روغن گرفته شده است و دیوار اسپر با زخامت پنج متر از کلاف‌های چوبی ساخته شده، تشکیل شده است. یعنی در حقیقت تیرخانه به سه بخش تیرهای قطور، چاه و دیوار اسپر تقسیم می‌شود. بعد از اتمام روغن‌گیری، روغن‌ها به خمره‌های بزرگ منتقل می‌شدند و خمره‌ها در انبار و داخل دیوار نگهداری می‌شدند
ارسال دیدگاه
دیدگاه ها
آخرین مطالب
.png)
پربازدیدترین مطالب
گروه بندی
