صنایع دستی ترکمن سوغاتی ماندگار : اقوام مختلف استان گلستان که هر یک فرهنگ، آداب و رسوم و صنایع دستی خاص خود را دارند. قوم ترکمن نیز به عنوان یکی از اقوامی که در ترکمن صحرا (منطقه ای در شمال شرق ایران) زندگی می کنند، دارای صنایع دستی متنوعی هستند.

صنایع دستی ترکمن سوغاتی ماندگار

قالی ترکمن هنری رایج در میان زنان ترکمن

قالی بافی صرفاً در بين زنان ترکمن رايج است. زنان و دختران ترکمن از روزگاران بسيار کهن به قاليبافی اشتغال داشته و اين هنر را از نسلی به نسل ديگر انتقال داده اند و نيز يکی از عمده ترين راههای معيشت در بين ترکمانان، قالی بافی بوده است.

منشأ نقش قالی های ترکمن، مظاهر طبيعت و محيط زندگی آنها بوده است، طرح قالی های ترکمنی بیشتر شکسته و هندسی است و قرینه سازی نقوش از ويژگی های آن است.

قالی و قاليچه های ترکمنی به طور کلی دارای گره ترکی باف است که به طور عمده بر روی دستگاههای افقی بافته می شود ولی در حال حاضر بخاطر بهداشتی نبودن دارهای افقی، سعی می شود تا از دارهای عمودی استفاده شود. نقوش زیبای این قالی ها، طرح های هندسی است که برگرفته از تغییر و تحولی است که در زندگی ترکمنان رخ داده است مانند: مهاجرت، اعمال قدرت و پیروزی در جنگ. گل های اصیل قالی ترکمن هر یک بیانگر علامتی خاص از یک طایفه اند.

پشتی ترکمن

ترکمن ها پشتی را قارچین می گویند و به صورت کیسه می دوزند و داخل آن را با مواد نیمه نرم مثل مقوا یا کارتن پر می کنند و به عنوان تکیه گاه در هنگام نشستن مورد استفاده قرار می دهند.در این میان پشتی های ترکمن بسیار شبیه به قالیچه هستند که در اندازه های نیم متر، یک متر و یک و نیم متر بافته می شوند و در آن از رنگ های قزل، طلایی و آق استفاده می شود که نقوش آن را گلچه و قره نقش می خوانند.

گلیم ترکمن هنری ماندگار

مواد مصرفی در گلیم ، پشم، ابریشم، پنبه و یا الیاف مصنوعی می‌باشد. وسائل لازم در گلیم بافی، دار، قیچی، سوزن و میله است که در روستاهای ترکمن‌نشین بیشتر شاهد دارهای افقی و خوابیده بر روی زمین هستیم؛ دارهایی که حدوداً تمامی سطح اتاق را اشغال کرده و آن اتاق را به کارگاه گلیم بافی تبدیل نموده است.

در بافت گلیم از طرح‌ها و نقوش متفاوتی استفاده می‌شود، از جمله: نقش شطرنجی، حیوانات، اشیاء، گیاهان، نقش خورشید و غیره که زیبایی خاصی را به گلیم می‌دهند.محصولات متفاوتی از فرایند گلیم بافی بدست می‌آید که نقش فراوانی در زندگی مردم داشته  و عبارت است از: جل اسب، جوال، خورجین، سجاده، پادری و پاشتری.گلیم ترکمن انواع مختلف دارد که می توان به گلیمچه و انسی/ قاپی گلیم اشاره کرد.

نمد مالی سخت اما زیبا

نمد مالی بيشتر برای استفاده شخصی توليد می شود و برخلاف ساير مناطق ايران که نمد مالی کاری مردانه است، در بين ترکمانان نمد مالی و توليد محصولات نمدی به وسيله زنان انجام می شود. نقش نمدها خطوط منحنی دارد و به نام های "چشم شتری"، قوچ، عقرب زرد و تيرانا خوانده می شود. نمد خوب را از پشم بهاره گوسفند تهيه می کنند و زنان هنرمند نقش شاخ قوچ را برروی آن می اندازند. نمدهای توليد شده مصارف مختلفی دارند، از قبيل نمد زير پايی، نمدی که دور آلاچيق می پيچند و نمد شولا که چوپانان به خود می پيچند.

ابریشم بافی

این هنر دستی بیشتر در قبایل"گوکلان" مرسوم است. معمولا پارچه ها دارای رنگ های روشن و طرح های زیبایی هستند. برای رنگ کردن حریر، از رنگ های گیاهی استفاده می شود. دوام رنگ های روشن و زیبایی نقش و نگارها، از ویژگی پارچه هایی است که به دست قبایل گوکلان بافته می شود. پار چه های ابریشمی به صورت طاق هایی به طول دو و نیم تا پنج متر و به پهنای 30 تا 40 سانتی متر بافته می شوند. رنگ قرمز سنتی ترکمن(قرمز کونیک)، به منظور استفاده در مراسم عروسی و جشن ها استفاده می شود.

دوزی بافی

نواری پهن که در حدود 10 الی 12 متر طول دارد و مانند کمربندی در قسمت درونی اُی، به صورت دور تا دور کشیده می شود.

زیورآلات ترکمن

زنان ترکمن از کودکی با انواع زيورهای طلا، نقره و سنگهای تزئينی آشنا شده و خود را با آن می آرايند. استفاده از زيور در نزد ترکمن ها نه تنها جنبه خود آرايی و تزيينی داشته و دارد، بلکه از جنبه اقتصادی و فرهنگی نيز حائز اهميت بوده است. از نظر فرهنگی، زيور آلات ترکمن ها به واسطه آويز های مختلف در هنگام حرکت، ايجاد سروصدا می کرده، که بيانگر قسمتی از فرهنگ آنها است.

طلسم ها و طومارها که حامل ادعيه می باشند و قاب های قرآن که به گردن می آويزند، جنبه های اعتقادی استفاده از زيور آلات را نزد ترکمن ها روشن می سازند. زنان ترکمن علاوه بر زیورهایی که به کلاه و سر خود می آویزند، برای تزیین موهای خودنیز زیورهای خاصی دارند.

مردان ترکمن هم از زیورآلات خاص خودشان نظیر انگشترهای نقره و طلا،کمربندهای نقره ای، خنجر و شلاق اسب استفاده می کنند. شایان ذکر است که اسباب بازی کودکان و لباس آنان نیز با زیورآلات تزیین می شوند.

لباس محلی ترکمن

اقوام ترکمن از آن دسته از اقوام ایرانی است که همچنان بر آداب و رسوم خود پایبند بوده؛ و تبلیغات  و ورود پارچه و لباس های وارداتی، خللی در لباس این مردمان ایجاد نکرده است. این مردمان لباس های خاص خود را با همه اجزای آن که شامل کلاه، پیراهن، جلیقه، کت و شلوار و کفش می باشد تهیه کرده و با نقوش خاص خود مزین ساخته، آن را می پوشند و به آن افتخار می کنند.

سوزن دوزی هنر دستان زنان ترکمن

سوزن دوزی تماماً توسط زنان و دختران ترکمن انجام می شود. آنان با دقت و ظرافت، با نخ های رنگين، برروی عرقچين کودکان و مچ شلوار، دور يقه و سر دست پيراهن زنانه را سوزن دوزی کرده، نقش های زيبايی می آفرينند.

پلاس ترکمن

پلاس از دیگر صنایع و هنرهای سنتی می‌باشد که بصورت خانگی و محدود در روستاهای ترکمن‌نشین بافته می‌شود و در گویش ترکمنی "اوی دیمه" نام دارد که یک فرشینه‌ای حدوداً متشابه به قالی است.

صنایع چوبی

انواع ظروف چوبی که در منازل ترکمن ها مورد استفاده بوده است، اُقارا، قالام، چمچه، چاناق، خمیر چاناق،   اق لاو، دورت گچ، ثوقی، چلیک، دورا، جووزا نام دارد که امروزه با توجه به پیشرفت در صنعت ساخت ظروف از جنس های مختلف، به جز قالام، چاناق، اُق لاو و دورت گچ ، آن هم در بعضی از خانه ها، سایر وسایل چوبی در خانه های ترکمنی استفاده نمی شود.

همچنین از دیگر صنایع دستی ترکمن، می توان به مفرش/مپرش، عثمان لیق، آرتماق ، اجاق باشی، اق باشی/اق جی، روزینی و تنگ اسب اشاره کرد که امروزه این فرشینه ها نیز بافته نمی شوند و مورد استفاده قرار نمی گیرند و فقط تنگ و روزینی اسب، آن هم به دلیل جایگاه  این حیوان در بین ترکمن ها و به عنوان نمادی از این قوم، مورد استفاده می باشد.